STEM ALGEMEEN

Bij stemproblemen kan gedacht worden aan heesheid,schorheid, wegvallen van de stem, kraken van de stem, keelpijn of vermoeidheid bij het spreken.

Dit kan een teken zijn van verkeerd stemgebruik. De stem kan ´s avonds moe voelen en slechter zijn dan ´s ochtends.

Niet alleen verkeerd stemgebruik kan invloed hebben op de stem, maar ook omgevingsfactoren en fysieke factoren

spelen een rol.

Bij omgevingsfactoren kunt u denken aan: luchtkwaliteit (de vochtigheidsgraad en de hoeveelheid stof kunnen van invloed zijn), omgevingslawaai en de akoestiek van de ruimte waarin u spreekt.

Bij fysieke factoren kunt u denken aan leeftijd, allergieën, vermoeidheid, medicijngebruik, angst, stress en

hormonale veranderingen

STEMBANDVERLAMMING

De stembanden, ofwel stemplooien, bevinden zich in het strottenhoofd. Wanneer de twee stemplooien tijdens de uitademing tegen elkaar gebracht worden, gaan ze trillen en zo ontstaat er stemgeluid.

Bij stembandverlamming staan één of beide stemplooien stil, of is de spanning van de stemplooien verstoord. Hierdoor ontstaan er problemen bij de stemgeving, bij de ademing en/of het slikken.

Een stembandverlamming komt voornamelijk bij volwassenen voor.

Een stembandverlamming kan worden veroorzaakt door een virusinfectie, een beschadiging (door een ongeval bijvoorbeeld) of door een operatie aan schildklier, longen of strottenhoofd. Een beroerte kan ook een stembandverlamming tot gevolg hebben. Soms is de oorzaak van een stembandverlamming niet te achterhalen.

De kno-arts stelt de diagnose.

De gevolgen van stembandverlamming hangen af van de plaats waar de stemplooien stilstaan en of één of beide stemplooien zijn aangedaan. Een stemplooi kan stilstaan in het midden van het strottenhoofd of meer aan de zijkant.

Als een stemplooi in het midden stilstaat, klinkt de stem vrij goed: de stemplooien kunnen elkaar raken en dus voor geluid zorgen. Wel zijn de mogelijkheden van de stem (luidheid, toonhoogte) beperkt.

Er kunnen problemen bij het ademen zijn. Soms staan beide stemplooien in het midden stil.

De stemgeving is dan redelijk goed, maar er is forse ademnood omdat er weinig lucht in en uit kan stromen.
Als de stemplooi meer aan de zijkant stilstaat, zijn er geen ademproblemen, maar wel problemen met de stem.

De stem is hees of kan wegvallen en hogere en/of lagere tonen kunnen niet gemaakt worden.

Tenslotte kunnen beide stemplooien in zijwaartse positie stilstaan. Er is dan geen ademnood, maar de stem

zal zeer hees zijn, omdat de stemplooien elkaar niet meer kunnen raken.

Logopedie:
De logopedist doet onderzoek naar onder andere de stemkwaliteit en het stemgebruik.

De logopedist beoordeelt naar aanleiding van de resultaten en de gegevens van de kno-arts of de stemkwaliteit door middel van adem- en stemoefeningen te verbeteren is. Dit hangt af van het type verlamming en de positie

van de stilstaande stemplooien.

De logopedist zal bijvoorbeeld, wanneer de stemplooi in zijwaartse positie stilstaat, proberen om met speciale oefeningen de nog bewegende stemplooi over de middellijn heen te krijgen en zodoende met de stilstaande stemplooi contact te laten maken. Als dat lukt, zal de stemkwaliteit verbeteren. Hierbij wordt ook gelet op een juiste toonhoogte en ademdruk.

Soms moet er eerst chirurgisch ingegrepen worden. Hierna zal altijd logopedische behandeling gegeven worden

om de stem zo goed mogelijk te leren gebruiken. De logopedist begeleidt bij het weer gaan belasten van de stem in de werk- en/of leefsituatie.

© Logopediepraktijk Zevenhuizen K.M. Turkenburg

Logopediepraktijk

Zevenhuizen

KARIN TURKENBURG

ZWAKKE STEM

Een zwakke stem is een in aanleg beperkte stem die vaak en snel hees wordt. De bouw van het strottenhoofd bepaalt hoe sterk de stem is.

Bij een zwakke stem is er meer

spierspanning nodig om met een gemiddelde luidheid te spreken en om dit langere tijd vol

te houden. Vaak leidt dit tot overbelasting en verkeerd gebruik van de stem.

Heesheid, pijnklachten en vermoeidheid bij spreken zijn het gevolg. Veel kuchen en keelschrapen is het gevolg van deze irritaties maar verergeren ook de klachten.

Als onderzoek door een kno-arts geen afwijkingen aan de stembanden laat zien zal de logopedist de stem verder onderzoeken. Het voornaamste doel van therapie zal zijn de mogelijkheden van de stem zo goed mogelijk te benutten.

Oefeningen zullen zijn; ontspanningsoefeningen, houdingsoefeningen,ademoefeningen en stemoefeningen. Stemhygienische adviezen kunnen nuttig zijn.

 Een in aanleg zwakke stem zal geen sterke stem worden door oefeningen maar wel kan het stemgeven minder belastend worden en daardoor zullen de klachten afnemen.

HEESHEID

Bij heesheid sluiten de stembanden niet goed of is het trillingspatroon van de stembanden niet correct. De stem is niet meer helder maar er is een fijne of grove ruis te horen. Soms kan de stem zelfs gedeeltelijk of geheel

wegvallen. De oorzaak kan liggen in het stemorgaan zelf of in het verkeerd gebruik hiervan. Vaak is het een combinatie van beiden. Een verkeerd gebruik van de stem kan leiden tot vormverandering van de stembanden. Er kunnen stembandknobbeltjes, ontstaan. Heesheid gaat vaak samen met een te harde of te zachte luidheid of een te hoge toon of geknepen spreken. De ademing kan anders en onregelmatig zijn. Vaak zijn er pijnklachten in het keelgebied.

Bij kinderen is heesheid vaak het gevolg van stemmisbruik terwijl het bij volwassenen meestal ten gevolge van verkeerd gebruik ontstaat.

Een hese stem kan gunstig beïnvloed worden door een goede lichaamshouding, ademing en stemgeving. De logopedist leert de cliënt verschillende technieken aan om zo optimaal mogelijk de stem te gebruiken. Resonantie (draagkracht) en articulatie (uitspraak) spelen ook een rol. Ook stemhygiënische maatregelen zijn nodig.

Logopedische therapie kan gecombineerd worden met chirurgische behandeling. Indien de kno-arts afwijkingen aan de stembanden zoals knobbeltjes of poliepen vindt, kan de KNO-arts een operatie aan de stem overwegen. (Vaak worden deze problemen veroorzaakt door (langdurig) stemmisbruik of verkeerd stemgebruik). Bij voorkeur vindt de logopedische behandeling dan zowel voor als na de operatie plaats.

STEM HYGIËNE

Voor alle mensen met stemklachten geldt dat het belangrijk is om ´stemhygiëne´ in acht te nemen. Hieronder verstaan we:

• Verminderen of afleren van keelschrapen of kuchen: kuchen en keelschrapen kan ontstaan door irritatie van het strottenhoofd maar het verergert ook de irritatie en stemklachten.
• Niet fluisteren (verhoogt de druk onder de stembanden).
• Verminderen van schreeuwen en gillen.
• Voldoende water te drinken.
• Stress en spanning proberen te verminderen.
• Opletten bij spreken in een omgeving met veel lawaai en met slechte akoestiek.
• Stoppen met roken!
• Verminderen van (overmatig) alcoholgebruik.

KEELKLACHTEN BIJ INTENSIEF STEMGEBRUIK

Als mensen in het dagelijks leven de stem intensief moeten gebruiken bij het spreken en zingen kan dit keelpijn tot gevolg hebben.

Ook het gevoel van een prop in de keel ontstaat. De keel kan branderig, pijnlijk of dichtgesnoerd aanvoelen.

Ook bij veelvuldig keelschrapen en kuchen ontstaan deze klachten. Iedereen kan keelklachten krijgen, bijvoorbeeld na een feestje maar indien de klachten regelmatig tergkeren wordt het een probleem.

Vooral bij mensen met een spreekberoep kunnen de keelklachten tot stemklachten leiden.

In het onderzoek en de behandeling zal de logopedist aandacht besteden aan lichaamshouding, ademhaling (plaats en verdeling) en ontspannen stemgebruik. De cliënt krijgt verschillende technieken aangeleerd. Ook geeft de logopedist stemhygiënische adviezen.

Stem